คำสอนของพ่อ

"ก่อนที่บุคคลจะพูดจะทำสิ่งใด จำเป็นต้องหยุดคิดเสียก่อนว่า กิจที่จะทำ คำที่จะพูดนั้น ผิดหรือถูก เป็นคุณประโยชน์หรือเป็นโทษเสียหาย เป็นสิ่งที่ควรพูด ควรกระทำ หรือควรงดเว้น

เมื่อคิดพิจารณาได้ดังนี้ ก็จะสามารถยับยั้งคำพูดที่ไม่สมควร หยุดยั้งการกระทำที่ไม่ถูกต้อง พูดและทำแต่สิ่งที่จะสัมฤทธิ์ผล เป็นประโยชน์ และเป็นความเจริญ."

พระบรมราโชวาทเกี่ยวกับเรื่องความคิด คำพูดและการกระทำที่ต้องใช้สติคิดอย่างรอบคอบ ถูกต้องและเป็นประโยชน์ พระราชทานในพิธีพระราชทานปริญญาบัตรของจุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย เมื่อวันที่ 9 กรกฎาคม 2542

- - - - - - - - - -

ในโลกที่มีแต่ความวกวน "สติ" ถือเป็นหัวใจหลักสำคัญที่จะนำพาชีวิตของเราให้อยู่รอดปลอดภัยไปจนถึงฝั่งฝันได้ สติยังช่วยให้เราหยุดนิ่งเพื่อพิจารณาสรรพสิ่งที่เข้ามากระทบรอบๆกาย มีดีบ้าง และเลวบ้าง ผู้คนมากมายต่างใช้มารยาร้อยเล่มเกวียน ผนวกกับความจริงใจที่อ่านได้ไม่ค่อยชัดเจน จนบางทีมนุษย์ธรรมดาอย่างเราก็แยกแยะไม่ออกด้วยซ้ำว่าคนคนนั้น หรือคนคนนี้จะมาดีมาร้าย หรือมาไม้ไหนกับเรา

เชื่อเถอะครับว่าคุณก็คงเคยใจร้อนมากๆเหมือนผม ร้อนขนาดไหนนะหรอ ก็คงจะพอๆกับภูเขาไฟที่เดือดพล่านอยู่บนเทือกเขาหิมะก็เป็นได้ อะไรนิดอะไรหน่อยก็เดือด ยิ่งอะไรที่ไม่ได้ดังใจ หรือหน้าที่ที่มอบหมายให้ใครไปทำนั้นไม่ได้รับการดำเนินการตามความรับผิดชอบที่ตนพึงมี ก็ยิ่งก่อให้เกิดเป็นความอึดอัดทางใจ ทำไมเขาถึงไม่ใส่ใจในหน้าที่ของตัวเอง และคงเป็นไปไม่ได้ว่าเขาจะไม่รู้ หรือไม่เข้าใจ ทั้งๆที่ตัวของเราได้ส่งมอบและฝากฝังการกิจเรื่องนั้นไว้อย่างชัดเจนแล้ว

อาการเหล่านี้มักเกิดกับผู้คนที่มีอีโก้สูง ไม่ได้ต่อว่าตัวเองหรอกครับ แต่เพราะผมจำต้องยอมรับบทบาทนี้ให้ดูดุดันกว่าหน้าที่ระดับอื่นๆ เมื่อต้องการเห็นผลงานดีๆให้คลอดออกมาโดยเร็ว เราจึงต้องใช้เวลาวางแผนกันอย่างเนิ่นนาน มองหาจุดด่างพร้อยกันอย่างทุลักทุเล แถมยังต้องใช้การระดมสมองคิดจุดดี-จุดเด่นให้ผู้คนคล้อยตามได้เห็นคุณค่าของการพัฒนาเพื่อการเปลี่ยนแปลงในครั้งนี้ แน่นอนที่ถึงแม้เราจะพยายามทุ่มเทความคาดหวังไปจนสุดฤทธิ์มากมายสักเท่าไร สุดท้ายแล้วผลลัพธ์ก็ไม่อาจเป็นไปตามที่คาดหวังไว้เสมอไป

บางครั้งจุดจบกลับกลายเป็นตัวเราเองที่นั่งจมทุกข์ นั่งซุกอยู่กับอำนาจเหนือการสั่งการทางสมอง สองมือและหนึ่งหัวคิดมิอาจควบคุมและประคับประครองผู้คนให้ก้าวเดินต่อไปข้างหน้าให้ถึงดังจุดหมาย สุดท้ายก็กลายเป็นเราเองที่ต้องการสละยานลูกที่ไม่ได้ส่งผลดีต่อใจ สลัดภาระอันหนักอึ้งทิ้งเอาไว้ แล้วพุ่งทะยานไปในแบบของเรา

แม้บรรยากาศนอกอวกาศจะถูกหน่วงสักเท่าไร หากเรานั้นยังพอใจกับเป้าหมายที่มองเห็น หากจะเหนื่อยหรือเมื่อยล้า เราก็ยังเข้าใจเสมอว่ามันเป็นทางเดินที่เราเลือกเอง อย่างน้อยมันก็ยังดีเสียกว่า ทำตามความฝันของคนอื่นโดยไม่เคยหันกลับมามองจุดยืนด้วยตัวเอง

วันนี้เป็นอีกวันหนึ่ง ที่ผมได้พบเจอกับพลังงานเหนือธรรมชาติที่เรามิอาจสามารถควบคุม แม้จะโมโหโกรธากับความไร้เดียงสานั้นไซร้ ก็พึงจะทำให้หัวใจและสมองของเราหมดแรงไปเสียเปล่า เมื่อยอมสลัดทิ้งสิ่งไม่ดี-สิ่งที่คอยทำร้าย ให้หลุดลอยออกไปจากศูนย์กลางจักรวาล เราจะมีเวลาเหลือพอให้ออกแรงแก้ไขในสิ่งผิดที่เพิ่งผ่านพ้นมา

ถามว่า "สติ" สำคัญแค่ไหน ก็คงพอๆกับการควบคุมเครื่องยนต์ให้แล่นไปตามถนน หากเผลอไผลใจร้อนขึ้นมา และหวังมั่นหมายเพียงแต่การพุ่งชน รถราก็อาจจะถูกเบียดเสียดก่อให้เกิดเป็นภัยวินาศสันตะโรไปอีกชั่วกาล

เมื่อมิอาจเปลี่ยนแปลงอะไรในตัวเขา ตัวเราจึงเป็นทางออกที่ง่ายดายกว่า พอพึงกลับมาระลึกถึงสติที่มี เราจึงไม่ถือโกรธโทษในสิ่งที่เขาทำผิดพลาดไป แถมยังสามารถกลับมาค้นหาต้นตอของสาเหตุนั้นๆ เมื่อแก้ไขและสาวราวเรื่องไปจนถูกจุดเจอจนได้ การสะดุดเล็กๆน้อยๆย่อมหายไปได้อย่างถาวรเช่นกัน

บางครั้งการทำงานอาจก่อให้เกิดความเหน็ดเหนื่อย ด้วยตำแหน่ง หน้าที่ ภาระที่สูงขึ้น เราถึงต้องเข้าใจความแตกต่างและความสามารถของตัวบุคคลให้แตกฉาน คนหนึ่งอาจทำให้งานสะดุดเพื่อให้เราได้มองเห็นจุดบอดที่คาดสายตา เมื่อมี "สติ" แล้วจึงมองเห็นหนทางแก้ไขที่กว้างกว่า

หากเรากล้าที่จะมองเห็นเมื่อหยุดความคิด เพื่อเพ่งพินิจถึงการกระทำและคำพูดแต่ในสิ่งที่จะสัมฤทธิ์ผล เป็นประโยชน์เทอญ

- - - - - - - - - -

ข้าพระพุทธเจ้าขอน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมนำพระบรมราโชวาทนี้ไปใช้ในการดำเนินชีวิตในกาลต่อไป